كبد يكي از بزرگ‌ترین و مهم‌ترین اعضاي بدن انسان است كه در سمت راست و بالای شكم و زير دنده‌ها قرار دارد. وجود کبد برای هضم غذا و رهاسازی بدن از آثار مواد سمی ضروری است. كبد اعمال متعددي را انجام می‌دهد كه براي ادامه حيات لازم است. تقريباً تمام خون دستگاه گوارش كه سرشار از مواد غذايي می‌باشد از كبد عبور می‌کند. ماده غذايي جذب شده از روده باريك در كبد تبديل به موادي می‌شود كه براي ادامه زندگي لازم است. كبد همچنين باعث ترشح صفرا می‌شود كه به هضم و جذب چربی‌ها كمك می‌کند و بدين ترتيب اين عضو، نقش مؤثري در تنظيم ميزان قند و چربي و پروتئين دارد. علاوه بر آن كبد نقش مؤثری در ذخيره سازی ویتامین‌ها دارد و سوخت و ساز اكثر داروها را عهده دار می‌باشد و ارگان مؤثری در سم زدايی بدن محسوب می‌شود. با توجه به نقش حياتی اين عضو نارسايي آن با علائم متعددی همراه می‌گردد.
داشتن کبد سالم برای طول عمر ضروری است زیرا کبد مسئول فیلتر کردن خون و از بین بردن سموم بدن است.
بیماریهای کبدی می توانند منشاء متفاوتی داشته باشند. بعضی از بیماریهای کبد، زمینه ارثی(ژنتیکی) دارند. همچنین بعضی ویروسها، مصرف الکل و حتی چاقی می توانند باعث ایجاد بیماری در کبد شوند. در طی زمان، بیماریهایی که باعث آسیب غیرقابل برگشت بافت کبد(اسکار یا سیروز) می شوند، می توانند نارسایی عملکرد کبد را به دنبال داشته باشند. اگر این آسیبها در مراحل اولیه شناسایی شده و نسبت به بر طرف نمودن آنها اقدام شود، امکان بهبود و التیام کبد وجود خواهد داشت، در غیر این صورت، در بعضی مواقع، آسیب پیشرونده کبد به مرحله ای خواهد رسید که کبد خود فرد دیگر قادر به انجام وظایف ذاتی خود نمی باشد. پیوند کبد گزینه درمان برای افرادی است که از نارسایی کبد رنج می‌برند و وضعیت آنها دیگر با سایردرمان‌ها و مصرف دارو قابل کنترل نمی باشد. در عمل جراحي پيوند كبد معمولاً تمام و يا بخشی از كبد فرد دهنده به جای كبد بيمار قرار می‌گیرد و كبد بيمار از بدن خارج می‌گردد. در اغلب موارد کبد پیوندی از شخصی که دچار مغزی شده تأمین می‌گردد اما می‌توان کبد پیوندی را از فامیل‌های درجه یک بیمار نیز گرفت.
علایم بیماریهای کبدی:
- زرد شدن رنگ پوست و چشمها
- تورم و درد شکمی
- تورم در اندامهای تحتانی
- خارش پوست
- تیره شدن رنگ ادرار
- پریدگی رنگ مدفوع(کاهی رنگ)
- خستگی مزمن
- تهوع و استفراغ
- از دست دادن اشتها
- کبود شدگی اندامی بدون سابقه ضربه
شایع ترین بیماریهای منجر به نارسایی مزمن کبدی و نیازمند به انجام عمل پیوند کبد در مراحل انتهایی بیماری عبارتند از:
- هپاتیت مزمن همراه با سیروز
- سیروز صفراوی اولیه
- کلانژیت اسکلروزان
- آترزی صفراوی
- الکلیسم
- بیماری ویلسون
- هموکروماتوز
- کمبود آلفا –یک آنتی تریپسین
- هپاتیتهای ویروسی
اولين عمل جراحي پيوند کبد در انسان در سال 1963 ميلادي در شهر دِنوِر ايالت کُلرادو امريکا توسط جراحي به نام توماس استارزل E Starzl) (Thomas انجام شد. اگرچه اين عمل ناموفق بود و بيمار در اتاق عمل به علت خونريزي شديد فوت شد، اما دکتر استارزل تلاش خود را در اين زمينه ادامه داد و در سال 1967 اولين پيوند موفق کبد در انسان انجام شد. در حال حاضر، سالانه حدود 000/21 پیوند کبد در 200 مرکز در سراسر دنیا انجام می شود. اکثر بیماران دریافت کننده پیوند به یک زندگی کاملا مولد باز خواهند گشت، حتی زنان جوان مورد پیوند ، امکان بارداری و داشتن فرزند بعد ازپیوند را خواهند داشت.
نخستین عمل پیوند کبد از دهنده زنده در سال 1988 توسط دکتر کریستف برولسچ در مرکز پزشکی دانشگاه شیکاگو انجام شد. در این نوع عمل ، 55 تا 70 درصد از لوب راست کبد از اهداء کننده زنده ، دریافت می شود. ترمیم ظرف 4 تا 6 هفته اتفاق خواهد افتاد . عمل پیوند از دهنده زنده ، عمل دشواری بوده که تا ده درصد با عوارضی همچون خونریزی ، عفونت ، نشت صفراوی ، رد پیوند و . . . همراه خواهد بود.
نخستین عمل پیوند کبد در ایران و خاورمیانه ، در اردیبهشت ماه سال 1373 ، در بیمارستان نمازی شیراز ،توسط دکتر سید علی ملک حسینی و همکاران انجام گردید . اين پيوند از يک اهدا کننده مرگ مغزي در تهران صورت گرفت و عضو پیوندی پس از برداشت به شيراز منتقل شد. دکتر ملک حسيني دوره آموزشی پيوند کبد را در مرکز پزشکي دانشگاه پيتزبورگ (ايالت پنسيلوانيا- امريکا) زیر نظر دکتر استارزل ، گذرانده بود.
هزینه پیوند کبد در ایالات متحده امریکا حدود ۵۸۰ هزار دلار، تخمین زده می‌شود. در کشور‌های منطقه نظیر ترکیه نیز، هزینه انجام این عمل حدود ۱۰۰ هزار دلار، و در هند حدود ۵۰ هزار دلار، گزارش شده است. این در حالی است که در ایران با حمایت‌های وزارت بهداشت و هیئت امنای صرفه جویی ارزی در معالجه بیماران، این عمل با هزینه‌ای به مراتب پایین‌تر انجام می‌شود.
باتوجه به اینکه یکی از برنامه های عملیاتی هیات امناء در راستای تحقق اهداف عالیه تشکیل این هیئت درخصوص ایجاد زمینه معالجه همه بیماران در داخل کشور ، حمایت از رشد و گسترش کمی و کیفی انجام اعمال پیوند کبد در مراکز درمانی وابسته به دانشگاه های علوم پزشکی کشور می باشد ، هیئت امنا طی دوازده سال گذشته(1387- 1398)، از 6963 عمل پیوند کبد حمایت به عمل آورده است.
در حال حاضر عمل پیوند کبد در هشت مرکز آموزشی- درمانی کشور انجام می شود:
- بیمارستان پیوند اعضاء ابوعلی سینا شیراز
- مجتمع بیمارستانی حضرت امام خمینی (ره) تهران
- مرکز آموزشی درمانی آیت ا... طالقانی تهران
- مرکز آموزشی درمانی شهید افضلی پور کرمان
- بیمارستان پیوند اعضاء منتصریه مشهد
- مرکز آموزشی درمانی الزهرا(س) اصفهان
- مرکز آموزشی درمانی گلستان اهواز
- مرکز آموزشی درمانی فیروزگر تهران
جدول شماره یک- آمار 12 ساله اعمال پیوند کبد مورد حمایت هیات امنا(1387-1398)
|
سال
|
1387
|
1388
|
1389
|
1390
|
1391
|
1392
|
1393
|
1394
|
1395
|
1396
|
1397
|
1398
|
|
تعداد پیوند
|
164
|
185
|
342
|
405
|
469
|
562
|
599
|
707
|
790
|
788
|
1022
|
930
|
نمودار شماره یک- آمار 12 ساله اعمال پیوند کبد مورد حمایت هیات امنا(1387-1398)
مساعدت هیات امنا به اعمال پیوند کبد :
- تامین بخشی از هزینه های هتلینگ و درمان های بیمارستانی
-
- تامین اقلام مورد نیاز برای انجام عمل پیوند نظیر محلول های نگهدارنده بافت پیوندی، کیسه های نگهدارنده بافت پیوندی ( ارگان بگ ) و درن های مکنده
-
- کمک به تجهیز بخشهای پیوند
